“Sắc màu quê hương” là cuốn sách tranh mỹ thuật của hoạ sĩ Hồ Thanh Thoan đánh dấu một chặng đường sáng tác, lao động miệt mài. Sách dày 96 trang, khổ sách 20,5 x 20,5cm.
Tác giả Hồ Thanh Thoan sinh năm 1953 tại Quảng Trị. Tốt nghiệp Trường Đại học Nghệ thuật Huế năm 1979. Hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam năm 1997.
Cuốn sách tập hợp tám mươi tranh mỹ thuật đầy hoài niệm, ký ức, cuộc sống lao động với những công trường, ngày mùa, cánh đồng, biển khơi, những cảnh sinh hoạt, bảo vệ biên cương Tổ quốc của người lính Trường Sa… Đó có thể là những người phụ nữ tần tảo, sống một cuộc đời lầm lũi, nhưng thấp thoáng giữa các số phận đó lại ẩn hiện tình yêu cuộc sống. Là những công trường, cảnh cá về từ biển khơi, vá lưới… với những bố cục khác nhau, rất đời thường; là những cảnh sắc sinh hoạt của người dân tộc miền núi vô tư với cuộc sống thường nhật của mình; là tình yêu biên cương Tổ quốc của những người lính ở đảo xa… Tất cả là những sáng tác hiện lên bằng bút lực chân thực của tác giả.
Với một phong cách sáng tác hiện thực nhẹ nhàng, các tác phẩm không gay gắt, khoa trương, cường điệu, phá cách, mà nhỏ nhẹ như một lời thủ thỉ của thiếu nữ đang tâm tình với người thương. Rõ ràng cảm hứng khiến cho tác giả không thể chỉ chú ý đến cái nghĩa tả thực, vốn đã có nghệ thuật nhiếp ảnh. Họ phải cảm nhận, linh cảm cái điều mà hiện thực toát ra.
Trong cuốn sách “Sắc màu quê hương”, chúng ta gặp lại hầu hết các tranh được sáng tác thời kỳ trước và tranh tham gia các kỳ triển lãm mỹ thuật Khu vực Bắc miền Trung của tác giả. Những kỹ năng tạo hình được tích lũy từ học tập và trải nghiệm sáng tác.
Tác phẩm hội họa có giá trị luôn cho con người cảm nhận một sự tổng hòa ổn thỏa của nhiều quan hệ khiến chúng ta vừa thấy, vừa cảm được rất nhiều những thông tin khác do nó gợi liên tưởng đến. Tác phẩm hội họa là một tổng hòa gây thông tin tức thì.
Những đám mây trên mặt biển với cả những lớp sương mù chưa kịp tan trong không khí lạnh ẩm. Những hoa quỳnh đang nở từ từ, những đêm hội hoa đăng hiện dần trong thời tiết, từ tối sang sáng. Đến những bức vẽ về thiếu nữ của tác giả, với những hình thể không mấy gợi cảm hứng cho hội họa, nhưng sáng tác quan tâm đến màu sắc phát ra trong nó nhờ sự chuyển hóa của ánh sáng.
Cơ sở của mọi sự nhận thức đầy đủ về hiện thực là việc thừa nhận sự tồn tại khách quan của thế giới bên ngoài độc lập với ý thức của con người. Mọi quan niệm về thế giới bên ngoài chỉ là sự phản ánh trong ý thức của con người cái thế giới tồn tại độc lập với ý thức. Yếu tố cơ bản này của mối quan hệ giữa ý thức và tồn tại cũng có hiệu lực đối với sự phản ánh hiện thực của nghệ thuật.
Nghệ thuật phản ánh hiện thực cũng xuất phát từ hiện thực giống như mọi sự phản ánh hiện thực khác. Nhưng đặc trưng của phản ánh nghệ thuật thể hiện ở chỗ nó tìm kiếm con đường khác so với phản ánh khoa học, nó phản ánh bằng tư duy hình tượng. Chúng ta có thể thấy rõ hơn tính chất đặc trưng này của phản ánh nghệ thuật với việc chúng ta xuất phát từ mục đích đã có trong ý nghĩ và từ đó cố gắng soi sáng những điều kiện tiên quyết để đạt mục đích. Mục đích của nghệ thuật là trao cho hiện thực cái hình ảnh của nó trong đó mối quan hệ giữa hiện tượng và bản chất, từng trường hợp và quy luật, yếu tố trực tiếp… được hòa tan để tác phẩm nghệ thuật trở thành một khối thống nhất đối với người tiếp nhận, tạo nên cái chỉnh thể không thể tách rời.
Do vậy mọi tác phẩm nghệ thuật cần phải mang đến mối liên hệ khép kín, trọn vẹn, đã xong xuôi ở chính nó. Mối liên hệ mà sự vận động và cấu trúc của nó phải công khai một cách trực tiếp, từ đó ý thức của các nhân vật xuất hiện và tiếp tục phát triển.
Về phong cách sáng tác của tác giả Hồ Thanh Thoan, sự rung động tình cảm khiến cho các tác phẩm hoàn toàn được giải thoát khỏi những toan tính. Những nhát bút tự do hòa quyện với nhau làm cho mặt tranh sáng lên những hòa sắc. Không có nhiều yếu tố như hình, bố cục, cũng không nhằm biến đổi, cách điệu hay đơn giản hình thể, rõ ràng. Những tác phẩm hội hoạ trong “Sắc màu quê hương” thiên về tính hiện thực, khả năng diễn đạt một hoạt động diễn ra theo chuỗi thời gian. Tác giả không phải vất vả tìm những động thái, những kỹ thuật để cố cho con người đang chuyển động mà đơn giản hơn là bày sẵn tất cả một chuỗi hoạt động đó. Việc cuối cùng của người thưởng thức chỉ còn là nối chúng lại với nhau. Trong quá trình khám phá tác phẩm, người xem dường như cũng được sáng tạo, được phát hiện.
Các tác phẩm đem đến cho ta một nghịch lý dễ chịu không cần phải lý giải, chỉ cần ngắm nhìn.
Bài và ảnh: TRỊNH HOÀNG TÂN