Tản văn - LÊ NHƯ TÂM
Đêm.
Miền quê tối thui như mực. Không gian im ắng chỉ còn nghe tiếng côn trùng rả rích, tiếng ễnh ương đảo giọng giữa ngút ngàn bèo mây. Khoảng ruộng lúa sau nhà nom đã lên đòng xanh mướt. Đêm đêm, trong những thanh âm chen lấn vào nhau, tiếng Cuốc cất lên đến hồi lỗi nhịp. Mấy đêm rồi, tiếng kêu ấy làm nao lòng người nghe. Tiếng kêu đến khản giọng cuốc... cuốc... cuốc.
Lúc nhỏ, tôi chưa nhìn thấy nó bao giờ. Ban ngày nó ngủ vùi đâu đó, đêm đêm cũng một âm điệu ấy nó cất lên tựa như tiếng than của ai đó vang lên cả xóm nhỏ. Có lẽ, người lớn trải bao năm tháng đã quá quen với tiếng Cuốc như vậy. Nhưng trẻ nhỏ như chúng tôi thì tiếng kêu đó nghe thật lạ lẫm. Hồi đó, tôi thắc thỏm rằng đấy là tiếng gọi bạn của một ai đó khi đánh mất tình bạn trong mùa nước trôi. Mấy đêm đó thật dài, tôi không sao ngủ được. Mỗi đêm nghe tiếng Cuốc kêu tôi lân la hỏi mạ: “Sao chim Cuốc kêu gào suốt đêm mà không ngủ?”.
Mạ bảo: “Bởi nó buồn tình lứa đôi”. Tôi không hiểu, trẻ con cái cụm từ “buồn tình lứa đôi” nghe quá xa vời. Nhưng tôi mường tượng được, rằng nó buồn, buồn dữ lắm. Như có ai ngóng trông, chờ đợi, khắc khoải rồi mải miết đi tìm. Trong mưa gió, trong giá rét gọi tên một cái gì đó… đã mất.
Mạ kể thêm: “Con chim Cuốc thường sống có cặp, có đôi. Chúng sống bên nhau cho đến tận cuối đời. Nhưng lỡ bệnh tật hay người ta bắt mất một con, con còn lại sẽ đi tìm con đã mất. Nó tìm mãi, trên con đường buồn tình nó kêu suốt đêm, kêu cho rạc cả mình rồi gục xuống đâu đó nơi mảnh ruộng, bờ ao... ”. Thế nó có chết không? Tôi hỏi, mạ lặng im một lúc rồi cất lời nói trong sự trầm tư “nó chết!”.
Tôi ngồi lặng im nghe mưa gió ùa về. Nghe tiếng con chim Cuốc đêm đêm lạc vào đêm lạnh. Nghe thương con chim Cuốc biết yêu thương tổ ấm của mình. Nó thật thủy chung. Chuyện tình của con chim Cuốc qua lời kể của mạ đã răn dạy chúng tôi về tình yêu thương đồng loại của mình, hay mạ mượn lời giải thích của dân gian về tiếng kêu của con chim Cuốc để chúng tôi khỏi phải riết hỏi. Nghe câu chuyện đó và mỗi lần thấy ai đó cầm con Cuốc trên tay là tôi lại nghĩ ngay đến con Cuốc còn lại. Và những đêm tối trời lạnh giá, tiếng kêu gào thảm thiết lại cất lên, sự đợi chờ đến tuyệt vọng! Tôi lại nghĩ về ngôi nhà có cha mẹ Cuốc dẫn con đi ăn từng đàn, từng đàn giờ thiếu mất một con... Và trong những đêm, sau tiếng Cuốc gào lên rồi lại im ắng. Tôi thở dài, khóc thương rồi cũng đến lúc kiệt lực, đã có thêm một con Cuốc nữa qua đời. Rồi đây xương cốt lại hòa vào cây cỏ, chỉ còn văng vẳng tiếng kêu cuốc... cuốc... cuốc trong mưa lại làm tôi trăn trở, làm tôi mất ngủ từng đêm. Thương cho nỗi lòng con Cuốc, Cuốc.
Cuộc sống trăm bề có khi yêu thương, mất mát rồi lại yêu thương. Mỗi lần như thế tôi hay nghĩ đến tiếng Cuốc “chung tình”. Buồn vui cũng ở gia đình đi về sớm khuya, nếu khuyết một điều có thể rồi buồn đau như cách chim Cuốc chới với đêm thanh. Diễm thương cho một tổ ấm chung tình đi xa được nhớ, được yêu, rồi khi rời xa mãi mãi, thời gian phủ bụi mờ nhân ảnh, một cái tên, một tiếng quê gọi về từ trong sâu thẳm đã là hạnh phúc làm người.
Ngày phải xa quê, tôi mang theo tiếng Cuốc lên thành phố. Ở đấy, tôi dần quen phố, quen phường, tiếng Cuốc kêu chỉ còn lưng chừng gió. Tôi cứ tưởng tiếng Cuốc kêu chỉ còn là kỷ niệm đối với mình. Không ai ngờ giữa đêm thâu, trên thành phố bên ly rượu nhạt, tiếng Cuốc lại vang lên. Tôi đưa mắt nhìn ra phía trước nhà, ở đấy có con kênh chảy miết về cánh đồng lúa. Tiếng Cuốc cất lên ở đó, nao lòng. Và tôi lại nghĩ, ở đâu trên đời này thì những con Cuốc vẫn yêu thương nhau, vẫn đi tìm nhau khi lẻ bạn.